Vùng đất tổ Phú Thọ có rất nhiều món ngon, đặc sản nổi tiếng, hãy cùng điểm qua 5 món ăn bạn không thể bỏ qua khi ghé thăm vùng đất này nhé:

1. Thịt chó Việt Trì

Mới nghe cái tên loại đặc sản này, nhiều người chắc vừa lạ vừa buồn cười. Ở đâu chả có thịt chó, sao lại có thể là đặc sản riêng của một vùng nào đó được chứ? Nhưng cứ thử một lần rồi bạn sẽ thấy, Thịt chó Việt Trì rất khác, rất xứng đáng với cái tên Đặc sản Phú Thọ của nó.

Cũng vẫn là bảy món đặc trưng như mọi nơi nhưng thịt chó Việt Trì lại có sức hấp dẫn rất riêng bởi hương vị đậm đà và khả năng chế biến đạt đến độ chuyên nghiệp. Chọn nguyên liệu được coi là khâu mấu chốt quyết định, không sử dụng những loại chó nuôi tăng trọng là đặc điểm quan trọng của thịt chó Việt Trì, đặc biệt chó nuôi gầm nhà sàn của các vùng dân tộc miền núi đã được trưng dụng và được thực khách sành ăn rất ưa chuộng, kế đến là khâu chế biến được coi là bí quyết gia truyền… Với cảm nhận của người thưởng thức, có thể đưa ra một vài nhận xét như sau: Thịt mềm, thơm, không sẫm màu như một số vùng khác. Đặc biệt những món như dồi, món nướng không bị khô. Món chân chó tẩm hấp lại mang đến một dư vị đậm đà khó tả với màu vàng ngậy và độ mềm, thơm vừa tới. Món xương hầm đu đủ mang đến một cảm nhận khác về sản vật vùng trung du miền núi…

Người Việt Trì tự hào về thú ẩm thực rất dân dã của đất mình và chắc chắn đến Việt Trì một lần bạn sẽ được những tấm lòng hiếu khách khoản đãi món ngon này. Những cửa hàng này đều đã có trên dưới chục năm nay nhưng vẫn mang vẻ bình dị, dân dã vốn có bởi theo những chủ cửa hàng ở đây thì phòng ốc bóng nhoáng, bàn ghế sang trọng sẽ không còn là thịt chó Việt Trì. Thịt chó Việt Trì với những “thương hiệu” nổi tiếng như: Đồng Quê, Thanh Bình, A Hoàn, … khách hàng ngày một đông, cẩu quán cũng nô nức khai trương. Thịt chó không chỉ là món ăn dân giã nữa mà đã leo lên hàng đặc sản được “Vua biết mặt, chúa biết tên”. Thịt chó Việt Trì đã vượt qua khỏi cầu Việt Trì tiến về xuôi, từ Vĩnh Yên đến Hà Nội và còn nhiều nơi khác đã nhiều nơi treo biển “ Thịt chó Việt Trì”.

Mỗi quán có bí quyết riêng, nhưng theo chủ quán thịt chó T cho biết “ bí quyết” của mình: Đầu tiên là cứ phải lựa “nhất đốm, nhì khoang, tam vàng, tứ vện”. Bọn em phải lựa kỹ từng con, chó tơ đặt các thợ chuyên nghiệp, chứ chó đánh bả của mấy tay nghiện hút cho cũng không lấy, dùng nó mất uy tín ngay.

Theo như Đông y thì thịt chó vị mặn, chua, tính nóng, không độc; có tác dụng ôn bổ tỳ thận, trừ hàn, trợ dương, yên ngũ tạng. Cẩu thận vị mặn, tính đại nhiệt, có tác dụng tráng dương, ích tinh, dùng chữa thận dương suy nhược, liệt dương, di tinh, lưng gối mềm yếu … cho nên mỗi lần đi ăn thịt chó là ta ăn hộ cho …chị em ở nhà.

2. Thịt chua Thanh SơnNhắc đến Đặc sản vùng đất Thanh Sơn – Phú Thọ chắc chắn người ta nhắc đến ngay món Thịt chua rất riêng ở đây. Với hương vị và cách chế biến độc đáo riêng có của mình, thịt chua Thanh Sơn, đặc biệt là thịt chua vùng Phú Hà đã trở nên nổi tiếng không chỉ trên mảnh đất Phú Thọ mà dần trở thành đặc sản của cả nước.

Thịt chua có cách làm khá đơn giản nhưng để có một lọ thịt chua hấp dẫn và đạt yêu cầu lại là cả một nghệ thuật, và nó thể hiện qua sự chọn lọc kỹ càng để có các nguyên liệu tốt nhất cũng như quy trình thực hiện chính xác, nghiêm ngặt.

Để có được món thịt chua hấp dẫn người ta dùng thịt ba chỉ, thịt mông sấn, thịt nạc vai, nạc thăn đã được sơ chế sạch từ loại lợn lửng, một loại lợn địa phương được nuôi thả rông một năm chỉ đạt tới 15- 17 kg, có thịt săn chắc và thơm ngon, ít nước. Thịt được thái thành từng miếng thật mỏng, to hay nhỏ tùy thuộc sở thích, tuy nhiên miếng thịt vừa vặn trông sẽ ngon mắt hơn. Thịt sau khi đã được làm sạch, thái miếng ướp một chút muối gia vị, thịt được nướng chín bằng than hoa trước khi làm, đảm bảo độ thơm ngon, vệ sinh an toàn thực phẩm. Sau đó cho trộn đều với thính sao cho bột thính bám thật đều trên bề mặt các miếng thịt. Thính được làm từ hỗn hợp ngô, gạo, đậu xanh, đỗ tương rang vàng xay nhỏ. Bí quyết tạo nên thành công cho món thịt chua chính là ở khâu rang thính. Thính rang phải đảm bảo yêu cầu chín kỹ, dậy thơm, vàng và không được để cháy. Sau khi được trộn đều với thính, thịt được cho vào ống bương, ống tre để chứa đựng (tuy nhiên, hiện nay để tiện cho thương mại hóa sản phẩm người sản xuất thường dùng lọ nhựa). Lót lá ổi xuống dưới dụng cụ chứa đựng thành một hai lớp, lèn thật chặt thịt vào trong và phủ vài lớp lá ổi lên lớp thịt trên bề mặt dụng cụ chứa đựng, nén chặt bằng một vài nẹp tre gài chéo.

Khi làm xong người ta thường treo lên hoặc bảo quản ở những nơi cao ráo, thoáng đãng. Thời gian đảm bảo cho thịt lên men và dùng được là từ 04 – 05 ngày vào mùa hè, từ 05 – 07 ngày vào mùa đông. Thịt để lên men có vị chua thơm ngon tự nhiên, không hề có chất bảo quản, không cho chất tạo men, 100% lên men chua chín tự nhiên.
Khi ăn miếng thịt khô, tơi, chua, ngọt, thơm ngậy vừa miệng. Khi ăn thịt chua người ta thường ăn kèm với các loại lá như: lá sung, lá ổi, lá mơ, lá đinh , rau thơm .v.v… chấm kèm với tương ớt thêm chút hạt tiêu… thì mới cảm nhận được hết hương vị khá độc đáo, mới lạ từ món ăn đem lại.

3. Bánh tai thị xã Phú Thọ

Không biết từ bao giờ ở Phú Thọ đã xuất hiện những gia đình làm nghề bánh tai rất nổi tiếng, chỉ biết rằng những người con của vùng đất Tổ mỗi khi đi xa, được các bà, các mẹ để dành cho những chiếc bánh tai như gói trọn những yêu thương, những hương vị đặc sản của quê hương mình.

Bánh tai vốn là thứ quà quê được nhiều người dân Phú Thọ ưa thích, cho nên nếu đến vùng đất Tổ, dạo qanh các chợ quê bạn đều có thể thưởng thức món này. Bánh tai trước kia được gọi là bánh trai vì bánh được nặn theo hình con trai, sau đó được gọi tắt là bánh tai. Bánh được làm vẫn những nguyên liệu đó nhưng dài hơn và nặng hơn.

Theo kinh nghiệm của những người dân nơi đây, để làm được chiếc bánh tai ngon thì trước tiên là phải chọn được loại gạo tẻ ngon, trắng, dẻo, đây là khâu quan trọng quyết định đến chất lượng của chiếc bánh tai. Sau khi chọn được gạo , đãi gạo sạch, ngâm nước từ 3- 4 tiếng, để ráo nước, đem giã hoặc nghiền nhỏ. Tiếp đó nắm bột đã nhuyễn thành từng quả bột thật chặt có độ kết dính cao, rồi cho vào nồi nước sôi đun lửa đều, khoảng 20 phút sau vớt quả bột ra cho vào cối giã thật nhuyễn rồi dùng đũa đánh tơi bột, dùng tay nhào bột thật kĩ để đạt được độ dẻo sau đó lại dùng tay nặn thành bánh cùng với nhân bánh đã được làm sẵn bằng thịt lợn có lẫn chút mỡ tươi ngon. Sau khi nặn xong xếp bánh vào nồi hấp trong khoảng 30 phút. Trong khi hấp để lửa thật to, nếu lửa nhỏ bánh sẽ không chín.

Những chiếc bánh màu trắng trong ra lò thơm mùi bột quyện trong mùi thịt ngầy ngậy. Ăn từng miếng nhỏ mới cảm nhận hết dư vị của chiếc bánh tai. Bánh tai dễ ăn và nhiều người có thể dùng được bởi bánh được làm từ bột gạo tẻ nên rất lành, thường được dùng làm thứ quà ăn sáng. Thời xa xưa, người bán bánh tai thường bán kèm với cháo gạo tẻ, cháo bột thái, chỉ cần chút nước mắm ngon hòa sẵn. Mỗi bát cháo ấy cắt thêm 1, 2 cái bánh tai vào vừa dễ ăn vừa chóng no, có thể lao động suốt buổi sáng. Nay, tùy khẩu vị có người mua bánh về nhà, chấm thêm nước mắm vắt chanh, quất, ớt, tiêu… mà nhấm nháp thì ăn không biết ngán.

Ở đâu đó trên mọi miền Tổ quốc những chiếc bánh tai dung di, đậm đà hương quê được cả nước biết tới như một món quà bình dị, thân thương gửi tới khách du lịch gần xa mỗi lần đặt chân tới mảnh đất Tổ linh liêng này.

4. Cơm nắm lá cọ

Khi các bạn đến với mảnh đất Phú Thọ đất tổ cội nguồn, có một món ăn dân dã mang đậm nét văn hóa hồn quê vùng trung du này mà các bạn không nên bỏ qua đó là món cơm nắm lá cọ.
Để có nắm cơm lá cọ, không phải lá cọ nào cũng dùng để nắm được, phải tìm những lá cọ non của những cây cọ mới mọc thấp ngang thắt lưng. Tàu lá cọ nhỏ bằng miệng nón, còn phớt xanh hoặc chưa xòe hết, đem cắt bớt tua lá xung quanh, lau rửa sạch, để cho ráo nước. Cơm nấu chín, xới ra, dùng khăn mặt ướt hoặc tay nhúng nước lạnh nắm tròn lại, lăn cho kỹ, cho nhuyễn, tùy khẩu phần ăn cho một hay nhiều người mà chia thành nắm to, nắm nho, sau đó cho vào tàu cọ, túm lại buộc một đầu, lăn qua lần nữa cho chặt.

Thế là có một “móm cơm lá cọ” để cả ngày, thậm chí để sang ngày hôm sau vẫn không bị thiu. Đi làm đồng xa, đi buôn bán hay đi học phải ở lại lớp để lao động chiều, ai cũng có nắm cơm lá cọ. Đến bữa, mở món cơm ra, nắm cơm trắng mịn hình trái bưởi có những đường sọc đều đặn của gân lá cọ trông đẹp mắt. Dùng dao cắt ra từng miếng cơm trắng mịn, bùi ngọt, thơm mùi gạo quê lẫn mùi lá cọ, chấm với muối vừng, muối sả hay sườn lợn rang muối. Hiện nay, loại cơm nắm này đã xuất hiện ở những nhà hàng đặc sản hay khu du lịch sinh thái, được cả khách ta lẫn khách nước ngoài ưa thích, nhưng chắc chắn những nắm cơm đó không có mùi thơm ngái của lá cọ non như cơm nắm vùng quê Phú Thọ .

5. Rau sắn

Cây sắn vốn mộc mạc như cái tình của người dân quê nghèo và cũng không biết từ bao đời nay, rau sắn đã trở thành món ăn quen thuộc trên mâm cơm của những người dân vùng trung du Phú Thọ, với tài nghệ của các mẹ các chị mà từ những búp sắn non trở thành những món ngon dân dã: rau sắn muối, canh cá rau sắn, nộm rau sắn, dưa sắn kho cá…

Rau sắn không phải là món ăn sang trọng, càng không màu mè coi trọng hình thức nhưng đòi hỏi người chế biến phải rất cầu kỳ. Rau sắn muối ngon thì phải biết chọn nguyên liệu. Những búp sắn non mập mạp còn nguyên lớp phấn mịn phía đầu chồi, hái về ngâm qua nước cho bớt nhựa rồi được vò nát. Người vò phải khéo léo làm sao cho lá sắn mềm, sóng đều nguyên búp chứ không vụn thành từng đoạn.

Sau khi vò xong, trộn lá sắn với chút muối cho thêm vị đậm đà. Cách này cũng giúp cho rau sắn nhanh chua hơn và để lâu ngày không bị hỏng, bị váng. Bởi vậy khi thêm muối cũng phải lựa sao cho rau không quá mặn mà khó nấu, cũng không quá nhạt để nổi váng, rau dễ bị hỏng. Rau sắn sau khi đã trộn muối đem cho vào vại hoặc bình, để 4 đến 5 ngày ủ chua.

Rau sắn muối có màu vàng đều, dậy mùi thơm hấp dẫn và tưởng chừng như dù có thưởng thức bất cứ món ngon nào cũng không thể quên hương vị món dưa sắn.

Tuy nhiên cầu kỳ hơn là món canh cá rau sắn. Cá nấu với rau sắn là loại cá đồng, nhỏ chỉ bằng ngón tay, nhưng ăn rất ngọt thịt thường được gọi là cá lẹp. Cá được rửa sạch, thả vào nồi với dưa sắn chua màu vàng ươm. Đặc biệt phải nấu canh bằng chính nước ủ chua của rau, có như vậy canh mới giữ được trọn hương vị của rau sắn.

Nấu canh không cần lửa to, chỉ cần vài thanh củi đun nhỏ lửa, chừng khoảng tiếng đồng hồ là đã có món canh rau sắn thơm ngon. Bí quyết nấu canh rau sắn là phải ninh thật kỹ, sẽ ngon hơn, để cả cá và rau sắn nhừ ra, khi ấy vị ngọt cả cá, của rau, lại thêm vị chua của đồ muối hòa lẫn, trộn đều với nhau và đạt đến độ tinh tế của món canh bình dị này. Bát canh cá rau sắn có màu xanh mơ, vị chua thanh khiết. Khi ăn có người thích lựa những búp non mập mạp nhưng cũng có người lại chọn các lá nhỏ, dẻo và đậm đà.

Rau sắn còn được dùng để nộm (gỏi) mà không cầu kỳ. Ngọn sắn thái ra, ngâm với nước vo gạo, luộc kỹ, cho chút muối. Sau đó đổ ra rổ, dùng tay vắt kiệt nước rồi luộc lại một lần nữa, lại đem vắt nước và trộn đều với vừng, lạc (mè, đậu phụng), ớt, chanh, tỏi và các loại rau thơm… thế là đã có món nộm rau sắn lạ miệng mà ngon
Tùy vào từng sáng tạo của người nấu mà rau sắn còn được chế biến và cách tân thành rất nhiều món như làm rau trộn gà xé, rau sắn kho cá… Dù có chế biến theo cách nào thì mỗi món ăn đều dậy mùi thơm ngon và có hương vị đặc trưng.

Từ bao đời nay, rau sắn đã trở thành món ăn quen thuộc trên mâm cơm của những người dân vùng trung du Phú Thọ, dù có đi bất cứ nơi đâu, xa quê hương đến mấy, những người con vùng đất Tổ vẫn nhớ bát canh chua rau sắn.

JULY 29, 2013 BY PHÚ THỌ